Οι όρχεις αποτελούν ζωτικά όργανα του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος με διπλό ρόλο: αφενός παράγουν τα σπερματοζωάρια (εξωκρινής λειτουργία), και αφετέρου συνθέτουν την τεστοστερόνη (ενδοκρινής λειτουργία), την κύρια ανδρική ορμόνη. Βρίσκονται εντός του οσχέου, ενός δερματικού σάκου κάτω από το πέος, και φέρουν πλούσια αισθητική νεύρωση, γεγονός που τους καθιστά ιδιαίτερα ευαίσθητους ακόμη και σε μικρούς ερεθισμούς. Πίσω από κάθε όρχι εντοπίζεται η επιδιδυμίδα, ένα σωληνοειδές όργανο όπου τα σπερματοζωάρια ωριμάζουν και αποθηκεύονται. Όταν, λοιπόν, εκδηλωθεί πόνος στους όρχεις, αυτό μπορεί να οφείλεται σε πληθώρα αιτιών – από απλές, καλοήθεις καταστάσεις μέχρι επείγουσες ιατρικές παθήσεις.
Τι είναι ο πόνος στους όρχεις και πώς εκδηλώνεται
Η ορχεοδυνία – από τα συνθετικά “όρχις” και “οδύνη” – περιγράφει την ύπαρξη πόνου στους όρχεις. Ο πόνος αυτός μπορεί να είναι εντοπισμένος στον έναν ή και στους δύο όρχεις και να είναι πρωτογενής (να προέρχεται δηλαδή από το ίδιο το όργανο) ή δευτερογενής, δηλαδή αντανακλαστικός από άλλες περιοχές, όπως η κοιλιά, η βουβωνική χώρα ή οι νεφροί.
Τα χαρακτηριστικά του πόνου μπορεί να ποικίλλουν. Μπορεί να είναι:
- Οξύς ή βαθύς (αμβλύς)
- Σταθερός ή διαλείπων
- Σύντομης ή μακράς διάρκειας (χρόνιος, δηλαδή άνω των τριών μηνών).
Συχνά, συνοδεύεται από συμπτώματα όπως:
- Οίδημα ή πρήξιμο του όρχι
- Πυρετός και ρίγη
- Πόνος κατά την ούρηση ή συχνουρία
- Αίσθημα βάρους ή πίεσης
- Ναυτία, ακόμη και έμετοι
- Αίσθηση καύσου ή μουδιάσματος στην περιοχή.
Η εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων επιβάλλει άμεση ιατρική αξιολόγηση.
Πιθανές αιτίες εμφάνισης πόνου στους όρχεις
Ο πόνος στους όρχεις μπορεί να προκύψει από ένα ευρύ φάσμα παθολογικών καταστάσεων. Κάθε μία έχει τη δική της βαρύτητα και απαιτεί εξατομικευμένη προσέγγιση. Παρακάτω περιγράφονται οι πιο συχνές και σημαντικές αιτίες.
- Τραυματισμός
Ακόμη και ένα ελαφρύ χτύπημα στους όρχεις μπορεί να προκαλέσει έντονο, αιφνίδιο πόνο λόγω της αυξημένης ευαισθησίας του οργάνου. Σοβαρότεροι τραυματισμοί μπορεί να προκαλέσουν αιμάτωμα, ρήξη ή ακόμα και νέκρωση, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα.
- Συστροφή όρχεως
Πρόκειται για επείγουσα κατάσταση κατά την οποία ο όρχις περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του, στραγγαλίζοντας τα αγγεία που τον αιματώνουν. Η διακοπή της αιματικής ροής μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη βλάβη ή και απώλεια του όρχεως. Το πρόβλημα είναι πιο συχνό σε παιδιά και εφήβους και απαιτεί άμεση χειρουργική επέμβαση.
- Οξεία επιδιδυμίτιδα
Η φλεγμονή της επιδιδυμίδας είναι η πιο συχνή αιτία πόνου σε άνδρες άνω των 18 ετών. Οφείλεται συνήθως σε βακτήρια που μεταδίδονται σεξουαλικά, όπως τα χλαμύδια, ή από λοιμώξεις του ουροποιητικού. Συνοδεύεται από πυρετό, ευαισθησία του όρχεως, και πόνο που υποχωρεί όταν ο όρχις ανασηκώνεται.
- Ορχίτιδα
Η φλεγμονή των όρχεων, συνήθως ιογενούς αιτιολογίας, μπορεί να εμφανιστεί μετά από παρωτίτιδα ή ιογενείς λοιμώξεις όπως COVID-19. Μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά.
- Κιρσοκήλη
Αποτελεί διαστολή των φλεβών του σπερματικού τόνου, κυρίως στον αριστερό όρχι. Ο πόνος είναι βύθιος και συχνά περιγράφεται ως αίσθημα “βάρους” ή “τράβηγμα”. Χειροτερεύει με την ορθοστασία ή τη σωματική κόπωση και υποχωρεί με την ανάπαυση.
- Όγκος των όρχεων
Αν και συνήθως ανώδυνος, σε ορισμένες περιπτώσεις ένας όγκος μπορεί να συνοδεύεται από πόνο ή αίσθηση ύπαρξης μιας μάζας στον όρχι. Η παρουσία υδροκήλης (συσσώρευση υγρού) είναι επίσης συχνή.
Εκδηλώνεται με μαλακή διόγκωση χαμηλά στη βουβωνική χώρα, η οποία ενίοτε επεκτείνεται προς το όσχεο. Όταν το περιεχόμενο της κήλης παγιδευτεί, μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο και χρειάζεται άμεση χειρουργική επέμβαση.
- Συστροφή κύστης Morgagni
Μικρές κύστες στην κορυφή του όρχεως ενδέχεται να συστραφούν, προκαλώντας αιφνίδιο πόνο που εντοπίζεται τοπικά. Η αντιμετώπιση είναι συνήθως συντηρητική.
- Αντανακλαστικός πόνος
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο πόνος δεν προέρχεται από τους ίδιους τους όρχεις, αλλά αντανακλά από άλλες περιοχές και λόγω άλλων παθήσεων στις οποίες συγκαταλέγονται:
- Νεφρικοί λίθοι (κυρίως όταν βρίσκονται στον άνω ουρητήρα)
- Σύνδρομο κοιλιακών προσαγωγών (σε αθλητές)
- Διαβητική νευροπάθεια
- Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
- Σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους.
- Άλλες παθήσεις
Συχνά, ο πόνος στους όρχεις μπορεί να οφείλεται σε άλλες παθήσεις, όπως:
- Προστατίτιδα (φλεγμονή προστάτη)
- Κρυψορχία (όρχις που δεν έχει κατέλθει)
- Υδροκήλη και σπερματοκήλη
- Ιδιοπαθής ορχεοδυνία (χωρίς σαφές αίτιο)
- Ψυχοσωματικά αίτια και άγχος
- Πολύ στενά ρούχα ή εσώρουχα που ασκούν πίεση στην περιοχή.
Διάγνωση της αιτίας του πόνου
Η ακριβής διάγνωση είναι θεμελιώδης για την αντιμετώπιση του πόνου στους όρχεις. Ένας εξειδικευμένος ανδρολόγος θα ξεκινήσει τη διαδικασία της διάγνωσης με λήψη λεπτομερούς ιστορικού και κλινική εξέταση. Η διαφοροδιάγνωση ανάμεσα σε επείγουσες και μη καταστάσεις βασίζεται στα συμπτώματα, στη φυσική εξέταση, και σε απεικονιστικές ή εργαστηριακές εξετάσεις.
Πώς αντιμετωπίζεται ο πόνος στους όρχεις
Η θεραπεία της ορχεοδυνίας καθορίζεται από την υποκείμενη αιτία. Ενδεικτικά:
- Επιδιδυμίτιδα, ορχίτιδα, προστατίτιδα: Αντιμετωπίζονται με αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη και ανάπαυση.
- Συστροφή όρχεως, κύστη Morgagni, περιπλεγμένες βουβωνοκήλες: Απαιτούν χειρουργική αποκατάσταση.
- Κιρσοκήλη: Αν προκαλεί έντονη ενόχληση ή επηρεάζει τη γονιμότητα, αντιμετωπίζεται χειρουργικά.
- Όγκοι: Χειρουργική εξαίρεση και ογκολογική παρακολούθηση.
- Χρόνιος πόνος: Αντιμετωπίζεται με συντηρητικά μέσα, φυσιοθεραπεία, ψυχολογική υποστήριξη ή ακόμη και νευρολογικές επεμβάσεις όταν είναι απαραίτητο.
Πότε πρέπει να αναζητήσετε άμεση ιατρική βοήθεια
Δεν πρέπει ποτέ να αγνοείτε πόνο στους όρχεις, ειδικά όταν:
- Εμφανίζεται αιφνίδια και έντονα
- Συνοδεύεται από πρήξιμο, πυρετό ή ναυτία
- Δεν υποχωρεί μετά από μερικές ώρες ή επιδεινώνεται
- Υπάρχει γνωστός τραυματισμός
- Παρατηρείται ασύμμετρος όρχις ή υπάρχει μια αισθητή μάζα
Συνοψίζοντας, ο πόνος στους όρχεις δεν είναι πάντα απλός ή αθώος. Αν και πολλές φορές σχετίζεται με ήπιες ή παροδικές καταστάσεις, μπορεί να αποτελεί και προειδοποιητικό σημάδι ύπαρξης κάποιας σοβαρής παθολογικής κατάστασης. Οποιαδήποτε ενόχληση στην ευαίσθητη αυτή περιοχή θα πρέπει να αξιολογείται έγκαιρα και υπεύθυνα από ειδικό. Η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία είναι το κλειδί για την αποφυγή επιπλοκών και τη διατήρηση της ανδρικής αναπαραγωγικής και σεξουαλικής υγείας. Ο Ανδρολόγος στην Αθήνα Δρ. Χρήστος Φλιάτουρας μπορεί να αναγνωρίσει και να αποκαταστήσει οποιοδήποτε ουρολογικό – ανδρολογικό αίτιο κρύβεται πίσω από τον πόνο στη συγκεκριμένη περιοχή.